ანოტაცია. თანამედროვე აგრესიულ ბიზნესგარემოში, როდესაც ტექნოლოგიების განვითარების დონე კომპანიებს აძლევს იმის საშუალებას, რომ მოკლე ვადაში გაიმეორონ „გუშინდელი“ ინოვაცია, საიმედო კონკურენტული უპირატესობის მიღწევა შესაძლებელია მხოლოდ ადამიანური ფაქტორის ეფექტიანი გამოყენების საფუძველზე. მეტიც, შეიძლება ითქვას, რომ დღეს საწარმოო პერსონალის წარმატებულ მართვაზეა დამოკიდებული ნებისმიერი ორგანიზაციის მწარმოებლურობის ამაღლება და განვითარება.

ადამიანური რესურსის განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე აქცენტის გადატანას განაპირობებს ის გარემოებაც, რომ ეკონომიკური სისტემის ყველა რესურსის საერთო თავისებურებების (შეზღუდული რაოდენობით არსებობა, ცვეთა და განახლების აუცილებლობა) ფონზე ადამიანური რესურსები გამოირჩევა მთელი რიგი მისთვის დამახასიათებელი სპეციფიკური თავისებურებებითაც, რითაც ფაქტობრივად გამოიხატება მისი განსაკუთრებული ადგილი და როლი ეკონომიკურ სისტემაში. მანქანებისა და ნედლეულისაგან განსხვავებით, ადამიანი არის პიროვნება, რომელსაც ინტელექტი და ემოცია ახასიათებთ. ამ სახის რესურსის პროდუქტიულობას საზღვარი არ აქვს, ამიტომ სწორედ მასშია ყველაზე დიდი რეზერვი ორგანიზაციის მწარმოებლურობის ამაღლებისა და მისი კონკურენტუნარიანობის მიღწევისათვის.

შეიძლება ითქვას ისიც, რომ წარსულში რჩება ტექნოკრატიული მიდგომის უპირატესობა, დაფუძნებული რობოტიზაციაზე, კომპიუტერიზაციაზე, კიბერნეტიკასა და მათემატიკურ პროგრამირებაზე, სადაც ადამიანის ინტელექტის ჩანაცვლების მრავალი მცდელობა იყო. დღეს ორგანიზაციის მაღალი მწარმოებლურობის მისაღწევად აუცილებელია ტექნოკრატიული და ჰუმანიტარული (ადამიანური) მიდგომების დაბალანსება.

საწარმოო პერსონალის მართვისას ყველას და განსაკუთრებით კი მენეჯერებს უნდა ახსოვდეთ, რომ ადამიანების მართვა შეუძლებელია განხორციელდეს სტანდარტული მეთოდებით, რომ ესა თუ ის საქმე “მხოლოდ ასე უნდა გაკეთდეს”. შესაბამისად, არ შეიძლება არსებობდეს “სტანდარტული ადამიანი”, სწორედ ამიტომ ადამიანთა მართვა ხელოვნებაა, რომელიც არა მხოლოდ მათ ფუნქციურ ვალდებულებებსა და უფლებამოსილებებს, არამედ მათ გრძნობებს, განწყობას, სულიერებას და სხვა პიროვნულ მახასიათებლებსაც უკავშირდება. ეს თავისებურებები აუცილებელია სათანადოდ იქნეს გათვალისწინებული პერსონალის მართვის სტრატეგიის შემუშავებისას და გამოყენებულ იქნეს მისი რეალიზების პროცესში.

შესაბამისად, შეიძლება დავასკვნათ, რომ ადამიანური რესურსების მართვა ნებისმიერი ორგანიზაციის სტრატეგიული ფუნქციაა,აანუ როცა ადამიანურ კაპიტალსა და ადამიანური რესურსების სტრატეგიულ მართვაზეა საუბარი, მთელი პრინციპულობით უნდა ითქვას, რომ ამ სფეროში ინვესტიციების შეზღუდვა, ადამიანის ფაქტორის იგნორირება, პერსონალის არასათანადო მოტივაცია და სოციალური დაუცველობა ბუმერანგივით უბრუნდება ორგანიზაციის წინსვლასა და განვითარებას.

შესავალი

თანამედროვე აგრესიულ ბიზნესგარემოში, როდესაც ტექნოლოგიების განვითარების დონე კომპანიებს აძლევს საშუალებას, რომ მოკლე ვადებში გაიმეორონ „გუშინდელი“ ინოვაცია, საიმედო კონკურენტული უპირატესობის მიღწევა შესაძლებელია მხოლოდ ადამიანური ფაქტორის ეფექტიანი გამოყენების საფუძველზე. თამამად შეიძლება ითქვას, რომ სადღეისოდ, საწარმოო პერსონალის წარმატებულ მართვაზეა დამოკიდებული ნებისმიერი ორგანიზაციის მწარმოებლურობის ამაღლება და განვითარება. თუ უკანასკნელი ათწლეულების მანძილზე საწარმოო რესურსების ოთხეულში (მატერიალური, ფინანსური, ადამიანური და ინფორმაციული) ორგანიზაციის სამეწარმეო გარემოს, მისი განვითარების მიზნებისა და ამოცანების შესაბამისად იცვლებოდა თითოეული მათგანის სტრატეგიული მნიშვნელობა, ახლა უკვე,  ორგანიზაციის წარმატების ძირითად წყაროდ სწორედ ადამიანური რესურსებია მიჩნეული. 

* * *

დღეს მენეჯმენტის პრაქტიკულად ყველა სპეციალისტი აღიარებს, რომ ხხჳ საუკუნეში  წარმატებას ძირითად განაპირობებს ორგანიზაციაში არსებული სამუშაო ატმოსფერო, ადამიანური ურთიერთობები, გუნდურობა, მენეჯერის ლიდერობა და ა.შ. აღნიშნულ პრობლემებს მიეძღვნა, ზუსტად 10 წლის წინ (2008), კალიფორნიაში ჩატარებული სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია, რომელსაც მსოფლიოს ყველა ცნობილი მენეჯმენტის თეორეტიკოსი ესწრებოდა. კონფერენციის მისასალმებელ სიტყვაში გ. ჰემელმა აღნიშნა _ „თანამედროვე მენეჯმენტის მოდელი წარმოადგენს ერთიან ინტეგრირებულ მიდგომას მართვისადმი, იგი არ შეიძლება მარტივად, მექანიკურად დავანაწევროთ შემადგენელ ელემენტებად და რომ მართვისადმი ახლებური მიდგომები მოითხოვს ადამიანურ შესაძლებლობათა რადიკალურ მობილიზაციას“ [ეჯიბაძე ო. 2015].

კონკურენტული უპირატესობის მიღწევაში საწარმოო პერსონალის  განსაკუთრებული მნიშვნელობის დასტურად მინდა აღვნიშნო ისიც, რომ მიუხედავად თანამედროვე, არნახული ტექნიკური პროგრესისა, რამაც მეტ-ნაკლებად მთელი მსოფლიო მოიცვა, ადამიანი იყო, არის და ყოველთვის იქნება ამ პროგრესის მთავარი წამომწყები, განმახორციელებელი, განმავითარებელი და მასთან ერთად _ შეუცვლელი ფაქტორი. უფრო მეტიც, თანამედროვე საწარმოო, პოლიტიკურ, სოციალურ და სხვა ნებისმიერ პროცესებში ადამიანის ფაქტორის, მის მოქმედებათა საიმედოობის როლი განუზომლად გაიზარდა. მაგ., თუ წარმოვიდგენთ „ამქრული წარმოების“ პერიოდს, რომელიც ცალკეულ პიროვნებათა მიერ დამზადებული, პერსონალიზებული პროდუქციით გამოირჩეოდა, ჩაქუჩის არასწორი გამოყენების შედეგი შეიძლება ყოფილიყო უხარისხო პროდუქცია ან ჩალურჯებული თითი. ახლა კი წარმოვიდგინოთ, რა შეიძლება მოჰყვეს თანამედროვე ადამიანის შეცდომას, როცა ის ატომურ რეაქტორს, ხალხით სავსე გემს, ავიალაინერს, დამღუპველი რადიაციისა თუ ვირუსების გავრცელების შემზღუდველ პროცესებს მართავს და ა. შ.

ადამიანური რესურსის განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე აქცენტის გადატანას განაპირობებს ის გარემოებაც რომ, როგორც ცნობილია, ეკონომიკური სისტემის ყველა რესურსის საერთო თავისებურებებთან (შეზღუდული რაოდენობით არსებობა, ცვეთა და განახლების აუცილებლობა) ერთად, ადამიანური რესურსები გამოირჩევა მთელი რიგი მისთვის დამახასიათებელი სპეციფიკური თავისებურებებით, რითაც ფაქტობრივად გამოიხატება მისი განსაკუთრებული ადგილი და როლი ეკონომიკურ სისტემაში. მანქანებისა და ნედლეულისაგან განსხვავებით, ადამიანი არის პიროვნება, რომელსაც ინტელექტი და ემოცია ახასიათებს. ამ სახის რესურსის პროდუქტიულობას საზღვარი არ აქვს, ამიტომ სწორედ მასშია ყველაზე დიდი რეზერვი ორგანიზაციის მწარმოებლურობის ამაღლებისა და მისი კონკურენტუნარიანობის მიღწევისათვის. უფრო მეტიც, ტექნიკურ-ტექნოლოგიური და ორგანიზაციული სიახლეების დანერგვას მხოლოდ იმ შემთხვევაში მოაქვს სასურველი შედეგი, თუ არსებული სიახლე ინტეგრირებული და კოორდინირებულია ორგანიზაციის საკადრო პოლიტიკასთან. ადამიანური რესურსის ეს სპეციფიკური თავისებურებებია [ჯულაყიძე ე... 2011: 8]:

• თანამედროვე ეპოქაში, ყველა რესურსი სწრაფად ძველდება. ადამიანები კი, მათი პირადი მოტივაციიდან გამომდინარე, მუდმივი სრულყოფისა და განვითარების ძიებაში არიან. ამიტომ ეს რესურსი კი არ ძველდება, არამედ უფრო მდიდრდება. როგორც წესი, ისინი სრულყოფენ თავიანთ უნარ-ჩვევებს და საკუთარ პროფესიონალიზმს, რომელსაც ზედა ზღვარი არ გააჩნია;

• ადამიანებში ცოდნა და კვალიფიკაცია არათანაბრადაა გადანაწილებული. მათ სხვადასხვა უნარები და კომპეტენციები გააჩინიათ, რაც კადრების შერჩევისა და დასაქმების საფუძველს წარმოადგენს. თუმცა, ყველა მათგანს სჭირდება სწავლება და პერიოდული გადამზადება, კვალიფიკაციის ამაღლება, ტრენინგი და ა.შ.;

• ყველა სხვა რესურსისაგან განსხვავებით, პიროვნება მოქმედებს არა მხოლოდ საკუთარი მიდრეკილებებიდან გამომდინარე, არამედ გარემო პირობების გათვალისწინებითაც. მათი შრომითი მოტივებიც განსხვავებულია, ამიტომ პერსონალის მოტივაციის მართვა მენეჯმენტის საკვანძო ამოცანაა;

• თანამედროვე ადამიანის შრომითი მოღვაწეობა ხანგრძლივია (40-50 წელი), ანუ ადამიანური რესურსების კვლავწარმოებას გრძელვადიანობა ახასიათებს.

შეიძლება ითქვას ისიც, რომ წარსულში რჩება ტექნოკრატიული მიდგომის უპირატესობა, დაფუძნებული რობოტიზაციაზე, კომპიუტერიზაციაზე, კიბერნეტიკასა და მათემატიკურ პროგრამირებაზე, სადაც ადამიანის ინტელექტის ჩანაცვლების მრავალი მცდელობა იყო. მაგ., ეკონომიკის დარგში ნობელის პრემიის ლაურეატი ჰჰერბერტ საიმონი და მისი კოლეგა ჯეიმს მარჩი მიიჩნევდნენ, რომ დადგება დრო, როდესაც მანქანები შეძლებენ ადამიანის ყველა ფუნქციის შესრულებას [ჯულაყიძე ე. 2013: 60]. თუმცა, მაინც დადასტურდა, რომ ორგანიზაციის მაღალი მწარმოებლურობის მისაღწევად აუცილებელია ტექნოკრატიული და ჰუმანიტარული (ადამიანური) მიდგომების დაბალანსება.

საწარმოო პერსონალის მართვისას ყველას და განსაკუთრებით კი მენეჯერებს უნდა ახსოვდეთ, რომ ადამიანების მართვა შეუძლებელია განხორციელდეს სტანდარტული მეთოდებით, რომ ესა თუ ის საქმე “მხოლოდ ასე უნდა გაკეთდეს”. შესაბამისად, არ შეიძლება არსებობდეს “სტანდარტული ადამიანი”, სწორედ ამიტომ ადამიანთა მართვა ხელოვნებაა, რომელიც არა მხოლოდ მათ ფუნქციურ ვალდებულებებსა და უფლებამოსილებებს, არამედ მათ გრძნობებს, განწყობას, სულიერებას და სხვა პიროვნულ მახასიათებლებსაც უკავშირდება. ეს თავისებურებები აუცილებელია სათანადოდ იქნეს გათვალისწინებული პერსონალის მართვის სტრატეგიის შემუშავებისას და გამოყენებულ იქნეს მისი რეალიზების პროცესში. შესაბამისად, შეიძლება დავასკვნათ, რომ ადამიანური რესურსების მართვა ნებისმიერი ორგანიზაციის სტრატეგიული ფუნქციაა.

იმის მიუხედავად, რომ დასავლეთში ადამიანის ფაქტორს ძალზე დიდ ყურადღებას აქცევენ, მათ სასწავლო და სამეცნიერო ლიტერატურაში მაინც შეხვდებით ჩანაწერებს, რომ ადამიანები მათი ყველაზე მნიშვნელოვანი რესურსია, მაგრამ ეს სფერო ყველაზე უფრო ნაკლებად აქვთ ხოლმე განვითარებული, ვიდრე, მაგალითად, ფინანსების, წარმოების, მატერიალური რესურსებით მომარაგების მენეჯმენტი. ქართულ სინამდვილეში, ამ მხრივ, ჯერ მხოლოდ პირველი ნაბიჯები იდგმება, ისიც ეკონომიკის განვითარების, ადამიანთა დასაქმების, მოტივირებისა და ცხოვრების დონის ძალზე ცუდ ფონზე. 

დასკვნა

როცა ადამიანურ კაპიტალსა და ადამიანური რესურსების სტრატეგიულ მართვაზეა საუბარი, მთელი პრინციპულობით უნდა ითქვას, რომ ამ სფეროში ინვესტიციების შეზღუდვა, ადამიანის ფაქტორის იგნორირება, პერსონალის არასათანადო მოტივაცია და სოციალური დაუცველობა ბუმერანგივით უბრუნდება ორგანიზაციის წინსვლასა და განვითარებას. შესაბამისად, აუცილებელია ისეთი ატმოსფეროს შექმნა, რომელშიც თითოეული თანამშრომელი შეძლებს თავისუფლად აკეთოს საქმე და რომელიც უზრუნველყოფს მათი იდეების პრაქტიკულ დანერგვას. ეს კი უკვე კონკურენტული უპირატესობის მიღწევის გარანტიაა. 

გამოყენებული ლიტერატურა

1. ეჯიბაძე ო. 2015. მართვის მომავალი, ელექტრონული ჟურნალი, „საზოგადოებ-რი¬ვი მეცნიერებები“, www.education.ge

2. ჯულაყიძე ე. 2011. ადამიანური რესურსების მენეჯმენტი, ქუთაისი, აწსუ.

3. ჯულაყიძე ე. 2013. მენეჯმენტის საფუძვლები, ქუთაისი, გამომცემლობა „ხანძთა“.